Renta z tytułu niezdolności do pracy ma w założeniu rekompensować utratę możliwości zarobkowania w całości lub w części i stanowi ,,ekwiwalent” za nasze składki płacone na ubezpieczenia społeczne w przypadku ziszczenia się przesłanek do jej przyznania….
Podstawa prawna przyznania renty z tytułu niezdolności do pracy.
Przesłanki prawa do renty z tytułu niezdolności do pracy reguluje ustawa o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych
Zgodnie z art. 57 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych
1. Renta z tytułu niezdolności do pracy przysługuje ubezpieczonemu, który spełnił łącznie następujące warunki:
1) jest niezdolny do pracy;
2) ma wymagany okres składkowy i nieskładkowy;
3) niezdolność do pracy powstała w okresach, o których mowa w art. 6 ust. 1 pkt 1 i 2, pkt 3 lit. b, pkt 4, 6, 7 i 9, ust. 2 pkt 1, 3-8 i 9 lit. a, pkt 10 lit. a, pkt 11-12, 13 lit. a, pkt 14 lit. a i pkt 15-17 oraz art. 7 pkt 1-3, 5 lit. a, pkt 6 i 12, albo nie później niż w ciągu 18 miesięcy od ustania tych okresów;
4) nie ma ustalonego prawa do emerytury z Funduszu lub nie spełnia warunków do jej uzyskania.
2. Przepisu ust. 1 pkt 3 nie stosuje się do ubezpieczonego, który udowodnił okres składkowy i nieskładkowy wynoszący co najmniej 20 lat dla kobiety lub 25 lat dla mężczyzny oraz jest całkowicie niezdolny do pracy.
Niezdolność do pracy.
W praktyce najczęstszym przedmiotem sporów z ZUS jest kwestia niezdolności do pracy. W przedmiotowym zakresie orzeka lekarz orzecznik ZUS, w przypadku zaś wniesienia sprzeciwu od orzeczenia lekarza orzecznika – co jest konieczne jeśli chcemy zaskarżyć decyzję ZUS, odwołać się od niej z powodu niewłaściwie nieustalonej naszej niezdolności do pracy, daty jej powstania itp. – komisja lekarska ZUS.
Obyśmy wszyscy byli zdrowi tak jak wskazują to orzecznicy ZUS – jak mówiła moja jedna z klientek.
Wyróżniamy dwa stopnie niezdolności do pracy:
1) całkowicie niezdolną do pracy jest osoba, która utraciła zdolność do wykonywania jakiejkolwiek pracy, natomiast
2) częściowo niezdolną do pracy jest osoba, która w znacznym stopniu utraciła zdolność do pracy zgodnej z poziomem posiadanych kwalifikacji.
Kryteria oceny stopnia niezdolności do pracy.
Przy ocenie stopnia i przewidywanego okresu niezdolności do pracy oraz rokowania co do odzyskania zdolności do pracy uwzględnia się: stopień naruszenia sprawności organizmu,
- możliwości przywrócenia niezbędnej sprawności w drodze leczenia i rehabilitacji,
- możliwość wykonywania dotychczasowej pracy lub podjęcia innej pracy oraz celowość przekwalifikowania zawodowego, biorąc pod uwagę rodzaj i charakter dotychczas wykonywanej pracy, poziom wykształcenia, wiek i predyspozycje psychofizyczne .
Utrata zdolności zarobkowej wymaga oceny z punktu widzenia wiedzy medycznej co do przebiegu procesów chorobowych oraz ich wypływu na czynność organizmu, sprawności psychicznej oraz stopnia przystosowania się do ubytków anatomicznych, kalectwa, skutków chorób. Dotyczy wyłącznie cech psychofizycznych organizmu.
Dokonywana jest według kryterium biologicznego i polega na ustaleniu stopnia utraty ogólnej sprawności, jednak nie bez zwracania uwagi na rodzaj i skutki tego upośledzenia, które mogą być różne przy różnych czynnościach wykonywanych podczas pracy zarobkowej. ustalenie niezdolności do pracy od możliwości zmiany zatrudnienia stosownie do wieku, posiadanych kwalifikacji, wykształcenia i predyspozycji psychicznych.
Konfrontując właściwości osobiste osoby kwalifikowanej z potencjalną możliwością wykonywania przez nią zarówno pracy dotychczasowej, jak i pracy innej należy wyłączyć więc prace wymagające takich czynności, które przekraczają siły danej osoby i nie odpowiadają stanowi jej zdrowia, w szczególności łączące się z niebezpieczeństwem istotnego jego pogorszenia. Uwzględniać jednak trzeba, np. tzw. przyzwyczajenie do kalectwa oraz zręczność, uzdolnienie i doświadczenie nieużytkowane dotychczas dla celów zarobkowych lub niewyzyskane przy dotychczas wykonywanych czynnościach (vide. J. Pasternak, Pojęcie, s. 17).
Zaskarżenie decyzji ZUS – tryb odwoławczy.
W przypadku, gdy ZUS uznaje daną osobę za zdolną do pracy i z tego powodu odmawia prawa do renty z tytułu niezdolności do pracy, zaś Ubezpieczony z tą decyzją się nie zgadza może wnieść odwołanie od decyzji ZUS do Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych za pośrednictwem Zakładu Ubezpieczeń Społecznych – który to Sąd weryfikuje prawidłowość decyzji ZUS w tym w zakresie kwestii niezdolności do pracy – z tym, że istotnym jest czy od orzeczenia lekarza orzecznika wniesiono sprzeciw. Należy wskazać, że pod pewnymi warunkami możliwe jest przywrócenie terminu do wniesienia sprzeciwu od orzeczenia lekarza orzecznika.
Jakie należy posiadać okresy składkowe i nieskładkowe?
Warunek ten jest spełniony, gdy ubezpieczony osiągnął okres składkowy i nieskładkowy wynoszący łącznie co najmniej:
- 1 rok – jeżeli niezdolność do pracy powstała przed ukończeniem 20 lat;
- 2 lata – jeżeli niezdolność do pracy powstała w wieku powyżej 20 do 22 lat;
- 3 lata – jeżeli niezdolność do pracy powstała w wieku powyżej 22 do 25 lat;
- 4 lata – jeżeli niezdolność do pracy powstała w wieku powyżej 25 do 30 lat;
- 5 lat – jeżeli niezdolność do pracy powstała w wieku powyżej 30 lat.
W przypadku, gdy, niezdolność do pracy powstała w wieku powyżej 30 lat ów okres składkowy i nieskładkowy powinien przypadać w ciągu ostatniego dziesięciolecia przed zgłoszeniem wniosku o rentę lub przed dniem powstania niezdolności do pracy; do tego dziesięcioletniego okresu nie wlicza się okresów pobierania renty z tytułu niezdolności do pracy, renty szkoleniowej lub renty rodzinnej.
WAŻNE:
Od przedmiotowego zachodzi wyjątek tj. wymogu tego nie stosuje się do ubezpieczonego, który udowodnił okres składkowy, o którym mowa w art. 6 ustawy o emeryturach i rentach z FUŚ wynoszący co najmniej 25 lat dla kobiety i 30 lat dla mężczyzny oraz jest całkowicie niezdolny do pracy.
Ponadto, jeżeli ubezpieczony nie osiągnął okresu składkowego i nieskładkowego, w/w to warunek posiadania wymaganego okresu uważa się za spełniony, gdy ubezpieczony został zgłoszony do ubezpieczenia przed ukończeniem 18 lat albo w ciągu 6 miesięcy po ukończeniu nauki w szkole ponadpodstawowej, ponadgimnazjalnej lub w szkole wyższej oraz do dnia powstania niezdolności do pracy miał, bez przerwy lub z przerwami nieprzekraczającymi 6 miesięcy, okresy składkowe i nieskładkowe.
WAŻNE:
Warunek tyczący się posiadanych nie jest wymagany od ubezpieczonego, którego niezdolność do pracy jest spowodowana wypadkiem w drodze do pracy lub z pracy.
Czy istotna jest data powstania niezdolności do pracy?
Tak, czasami jest to sprawa przesądzająca prawo do renty z tytułu niezdolności do pracy. Datę ustalenia niezdolności do pracy ustala również lekarz orzecznik, w przypadku sprzeciwu komisja ZUS.
Niezdolność powinna wystąpić w okresach w przepisie przewidzianych (albo nie później niż w ciągu 18 miesięcy od ich ustania) wymienionych w art. 57 ust. 1 pkt 3 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, tj.:
1) ubezpieczenia;
a także:
2) opłacania składek na ubezpieczenie społeczne w wysokości określonej w przepisach o organizacji i finansowaniu ubezpieczeń społecznych, w przepisach wymienionych w art. 195 pkt 1–4 i 8 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, w przepisach o adwokaturze, w przepisach o zatrudnieniu i przeciwdziałaniu bezrobociu oraz w przepisach o pomocy społecznej;
3) zaliczonych do okresów ubezpieczenia społecznego duchownych okresach przebywania duchownych na misjach oraz okresach prowadzenia przez duchownych działalności duszpasterskiej wśród Polonii, przypadających po 14.11.1991 r., do dnia wejścia w życie ustawy;
4) czynnej służby wojskowej w Wojsku Polskim lub okresach jej równorzędnych albo okresach zastępczych form tej służby;
5)pełnionej w Polsce służby: w Policji (Milicji Obywatelskiej), w Urzędzie Ochrony Państwa, Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego i Agencji Wywiadu, Służbie Kontrwywiadu Wojskowego i Służbie Wywiadu Wojskowego oraz Centralnym Biurze Antykorupcyjnym (w organach bezpieczeństwa publicznego), w Straży Granicznej, w Służbie Więziennej, w Państwowej Straży Pożarnej, w Służbie Celnej, w Biurze Ochrony Rządu;
6) pobierania zasiłku macierzyńskiego;
7) zatrudnienia za granicą osób, które w tym czasie nie były obywatelami polskimi, jeżeli osoby te powróciły do kraju po 22.7.1944 r. i zostały uznane za repatriantów;
8) w przypadających przed 15.11.1991 r. następujących okresach, za które została opłacona składka na ubezpieczenie społeczne albo za które nie było obowiązku opłacania składek na ubezpieczenie społeczne: zatrudnienia po ukończeniu 15 lat życia:
a) na obszarze państwa polskiego – w wymiarze nie niższym niż połowa pełnego wymiaru czasu pracy, jeżeli w tych okresach pracownik pobierał wynagrodzenie lub zasiłki z ubezpieczenia społecznego: chorobowy, macierzyński lub opiekuńczy albo rentę chorobową,
b) obywateli polskich za granicą – w polskich przedstawicielstwach dyplomatycznych i urzędach konsularnych, w stałych przedstawicielstwach przy Organizacji Narodów Zjednoczonych i w innych misjach lub misjach specjalnych, a także w innych polskich placówkach, instytucjach lub przedsiębiorstwach, do których zostali delegowani lub skierowani; dotyczy to również członków rodziny delegowanego lub skierowanego tam pracownika, którzy podjęli zatrudnienie w tych placówkach w czasie pobytu za granicą,
c) obywateli polskich za granicą – w organizacjach międzynarodowych, zagranicznych instytucjach i w zakładach, do których zostali skierowani w ramach współpracy międzynarodowej lub w których byli zatrudnieni za zgodą właściwych władz polskich; zgoda nie jest wymagana w stosunku do pracowników, którzy wyjechali za granicę przed 9.5.1945 r.,
d) obywateli polskich za granicą – u innych pracodawców zagranicznych, jeżeli w okresie pracy za granicą były opłacane składki na ubezpieczenie społeczne w Polsce;
9) w przypadających przed 15.11.1991 r. następujących okresach, za które została opłacona składka na ubezpieczenie społeczne albo za które nie było obowiązku opłacania składek na ubezpieczenie społeczne:
a) zatrudnienia młodocianych na obszarze państwa polskiego na warunkach określonych w przepisach obowiązujących przed 1.1.1975 r.,
b) pracy wykonywanej w czasie odbywania na obszarze państwa polskiego kary pozbawienia wolności, kary aresztu za wykroczenie oraz w czasie tymczasowego aresztowania – w wymiarze czasu pracy nie niższym niż połowa pełnego wymiaru czasu pracy określonego dla takiej pracy,
c) niewykonywania pracy po ustaniu zatrudnienia, jeżeli za te okresy na podstawie przepisów KP zostało wypłacone wynagrodzenie lub odszkodowanie,
d) czasowego pozostawania bez pracy na obszarze państwa polskiego z powodu niemożności jej otrzymania lub niemożności podjęcia szkolenia zawodowego, w tym okresy pobierania zasiłków z funduszu aktywizacji zawodowej, zasiłków dla bezrobotnych oraz zasiłków szkoleniowych wypłaconych z Funduszu Pracy,
e) sprawowania mandatu posła lub senatora w państwie polskim,
f) internowania na podstawie art. 42 dekretu z 12.12.1981 r. o stanie wojennym (Dz.U. Nr 29, poz. 154 ze zm.);
10) wykonywania działalności twórczej lub artystycznej na obszarze państwa polskiego objętej obowiązkiem ubezpieczenia społecznego, za które opłacono składkę na ubezpieczenie społeczne lub w których ubezpieczony był zwolniony od opłacania składki;
11) pracy adwokatów wykonywanej na obszarze państwa polskiego objętej obowiązkiem ubezpieczenia społecznego, za które opłacono składkę na ubezpieczenie społeczne lub w których występowało zwolnienie od opłacania składki;
12) wykonywania na obszarze państwa polskiego pracy nakładczej: objętej obowiązkiem ubezpieczenia społecznego, za które opłacono składkę na to ubezpieczenie lub w których występowało zwolnienie od opłacania składki, przed dniem objęcia obowiązkiem ubezpieczenia z tego tytułu, jeżeli w tych okresach osoba wykonująca taką pracę uzyskiwała wynagrodzenie w wysokości co najmniej połowy obowiązującego najniższego wynagrodzenia, określonego na podstawie przepisów KP;
13) pracy na obszarze państwa polskiego w rolniczych spółdzielniach produkcyjnych i w innych spółdzielniach zrzeszonych w Centralnym Związku Rolniczych Spółdzielni Produkcyjnych, w zespołowych gospodarstwach rolnych spółdzielni kółek rolniczych zrzeszonych w Krajowym Związku Rolników, Kółek i Organizacji Rolniczych oraz pracy na rzecz tych spółdzielni: objętej obowiązkiem ubezpieczenia społecznego, za które opłacono składkę na to ubezpieczenie lub w których występowało zwolnienie od opłacania składki, przed dniem objęcia obowiązkiem ubezpieczenia społecznego z tego tytułu;
14) pracy na obszarze państwa polskiego wykonywanej na rzecz jednostek gospodarki uspołecznionej na podstawie umowy agencyjnej lub umowy zlecenia oraz współpracy przy wykonywaniu takiej umowy objętej obowiązkiem ubezpieczenia społecznego i okresach kontynuowania tego ubezpieczenia, za które opłacono składkę na to ubezpieczenie lub w których występowało zwolnienie od opłacania składki;
15) pozarolniczej działalności gospodarczej na obszarze państwa polskiego objętej obowiązkiem ubezpieczenia społecznego i okresach kontynuowania tego ubezpieczenia, za które opłacono składkę na to ubezpieczenie lub w których występowało zwolnienie od opłacania składki;
16) współpracy przy prowadzeniu pozarolniczej działalności gospodarczej na obszarze państwa polskiego objętej obowiązkiem ubezpieczenia społecznego oraz okresach kontynuowania tego ubezpieczenia, za które opłacono składkę na to ubezpieczenie lub w których występowało zwolnienie od opłacania składki;
17) ubezpieczenia społecznego duchownych na obszarze państwa polskiego, za które opłacono składkę na to ubezpieczenie lub w których występowało zwolnienie od opłacania składki;
18) pobierania stypendium sportowego z tytułu wyczynowego uprawiania sportu na obszarze państwa polskiego po ukończeniu 15. roku życia, z wyjątkiem okresów pobierania stypendium przez osoby uczące się lub studiujące w systemie studiów dziennych;
19) pobierania: wynagrodzenia za czas niezdolności do pracy wypłaconego na podstawie przepisów KP, zasiłków z ubezpieczenia społecznego: chorobowego lub opiekuńczego, świadczenia rehabilitacyjnego (także po ustaniu obowiązku ubezpieczenia);
20) pobierania renty chorobowej po ustaniu zatrudnienia w wymiarze czasu pracy nie niższym niż połowa obowiązującego w danym zawodzie lub po ustaniu obowiązku ubezpieczenia społecznego z innego tytułu;
21) niewykonywania pracy po ustaniu zatrudnienia, jeżeli za te okresy, na podstawie przepisów KP, zostało wypłacone odszkodowanie;
22) niewykonywania pracy w okresie przed 4.6.1989 r. na skutek represji politycznych, nie więcej jednak niż 5 lat;
23) przypadających przed dniem nabycia prawa do emerytury lub renty okresach urlopu wychowawczego, urlopu bezpłatnego udzielonego na podstawie przepisów w sprawie bezpłatnych urlopów dla matek pracujących opiekujących się małymi dziećmi, innych udzielonych w tym celu urlopów bezpłatnych oraz okresach niewykonywania pracy – z powodu opieki nad dzieckiem: w wieku do lat 4 – w granicach do 3 lat na każde dziecko oraz łącznie – bez względu na liczbę dzieci – do 6 lat;
24) przypadających przed dniem nabycia prawa do emerytury lub renty okresach opieki pielęgnacyjnej nad inwalidą wojennym zaliczonym do I grupy inwalidów lub uznanym za całkowicie niezdolnego do pracy oraz do samodzielnej egzystencji, sprawowanej przez członka jego rodziny w wieku powyżej 16 lat, który w okresie sprawowania opieki nie osiągnął przychodu przekraczającego miesięcznie połowę najniższego wynagrodzenia;
25) udokumentowanej niezdolności do pracy, za które wypłacone zostały z Funduszu Pracy: zasiłki dla bezrobotnych, zasiłki szkoleniowe lub stypendia.
WAŻNE:
Warunku tego nie stosuje się do ubezpieczonego, który udowodnił okres składkowy i nieskładkowy wynoszący co najmniej 20 lat dla kobiety lub 25 lat dla mężczyzny oraz jest całkowicie niezdolny do pracy.
W jakiej wysokości przysługuje renta z tytułu niezdolności do pracy?
Od 1 marca 2021 r. kwota bazowa wynosi 4512,41 zł.
Kwoty najniższej renty z tytułu niezdolności do pracy wynoszą od 1 marca 2021:
• 1250,88 zł miesięcznie – dla osób całkowicie niezdolnych do pracy;
• 938,16 zł miesięcznie – dla osób częściowo niezdolnych do pracy;
• 1501,06 zł miesięcznie – dla osób całkowicie niezdolnych do pracy w związku z wypadkiem lub chorobą zawodową;
• 1125,79 zł miesięcznie – dla osób częściowo niezdolnych do pracy w związku z wypadkiem lub chorobą zawodową.
Poniżej wskazuje się wzór wyliczenia wysokości renty:
Renta dla osoby całkowicie niezdolnej do pracy wynosi:
1) 24% kwoty bazowej, o której mowa w art. 19, oraz
2) po 1,3% podstawy jej wymiaru za każdy rok okresów składkowych;
3) po 0,7% podstawy jej wymiaru za każdy rok okresów nieskładkowych;
4) po 0,7% podstawy jej wymiaru za każdy rok okresu brakującego do pełnych 25 lat okresów składkowych oraz nieskładkowych, przypadających od dnia zgłoszenia wniosku o rentę do dnia, w którym rencista osiągnąłby wiek emerytalny 60 lat.
1a. Przy obliczaniu wysokości renty przepisy art. 53 ust. 3-5 stosuje się odpowiednio.
2. Renta dla osoby częściowo niezdolnej do pracy wynosi 75% renty dla osoby całkowicie niezdolnej do pracy.
3. Przy obliczaniu renty okresy, o których mowa w ust. 1 pkt 2-4, ustala się z uwzględnieniem pełnych miesięcy.
Odnośnie średnich danych statystycznych w zakresie wysokości rent i emerytur za 2019 r. zainteresowani mogą zapoznać się z poniższym na stronie GUS – średnie wysokości rent i emerytur.
Podstawowe informacje tyczące się prawa do renty możemy przeczytać również na stronie ZUS:
ZUS – podstawowe informacje prawo do renty.
Czy są inne renty niż renta z tytułu niezdolności do pracy?
Należy wskazać, że rodzajów rent, które można uzyskać z systemu ubezpieczeń społecznych jest kilka m.in.:
- Renta szkoleniowa,
- Renta rodzinna,
- Renta wypadkowa,
- Renta socjalna,
- Renta przyznana w drodze wyjątku.
Czy warto starać się o rentę w drodze odwołania od decyzji ZUS?
Należy wskazać, że przesądzającą kwestią o prawie do renty po spełnieniu pozostałych przesłanek, w tym stażowych jest kwestia niezdolności do pracy. ZUS w świetle obserwowanej przeze mnie praktyki coraz częściej wydaje decyzje odmowne w zakresie prawa do renty, również w odniesieniu do osób, które uprzednio prawo do renty miało przyznane. Przy tym Sądy Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w zależności oczywiście od okoliczności danego przypadku przychylają się do odwołań od decyzji ZUS w sprawie odmowy prawa do renty.
Zainteresowanych zachęcam również do zapoznania się z poniższymi moim postami tyczącymi się prawa do renty:
Jak oceniać posiadane kwalifikacje przy prawie do renty?
Co zrobić, gdy nie masz prawa do renty?
KONTAKT Z KANCELARIĄ – PORADY PRAWNE, PROWADZENIE SPRAW SĄDOWYCH I PRZED ORGANAMI ADMINISTRACJI
Jeśli chciałbyś uzyskać poradę prawną, lub też zlecić poprowadzenie sprawy sądowej, reprezentowanie Ciebie w postępowaniu przed organami administracji, w w/w zakresie, lub w szczególności w sprawie przeciwko: ZUS, KRUS, lub Twojej jako pracownika, pracodawcy, w zakresie między innymi:
- odwołania od decyzji ZUS, w sprawie: prawa do emerytury w tym prawa do emerytury z tytułu pracy w warunkach szczególnych, o rentę z tytułu niezdolności do pracy, rentę rodzinną, rentę szkoleniową, podleganie ubezpieczeniu społecznemu, niepodleganie ubezpieczeniu społecznemu, jako pracownik, zleceniobiorca, przedsiębiorca itd., w sprawie kwalifikacji umów o dzieło, o umorzenie należności ZUS, świadczenia przedemerytalne, uzyskanie prawa do układu ratalnego, o zasiłek macierzyński, zasiłek chorobowy, inne świadczenia z ZUS, Odwołania od decyzji KRUS, itp.
- w sprawie z zakresu prawa pracy: z odwołania od wypowiedzenia umowy o pracę, odwołania od rozwiązania umowy o pracę, o wynagrodzenie za pracę, wynagrodzenie za pracę w godzinach nadliczbowych, zapłatę odprawy, zapłatę ekwiwalentu za urlop wypoczynkowy, sprostowanie świadectwa pracy, itp.
zachęcam do kontaktu, jak również zachęcam do zapoznania się z ofertą mojej Kancelarii w zakresie prowadzenia spraw: rodzinnych, spadkowych, z zakresu dochodzenia roszczeń (windykacji).
