Praca w warunkach szczególnych to praca wykonywana w miejscach, w których pojawiają się czynniki ryzyka przyczyniające się do zwiększenia możliwości powstania trwałego uszkodzenia zdrowia. Warto zapoznać się również pojęciem utraty zaufania do zatrudnionych. Wraz z wiekiem ryzyko wzrasta, więc ustawodawca przewidział dla pracowników z zagrożonych sektorów przywileje, które mają w pewnym stopniu zrekompensować podejmowane przez nich ryzyko.
Wśród zawodów zaliczanych do tej grupy znajdują się:
- pracownicy górnictwa,
- pracownicy przemysłu energetycznego,
- pracownicy hut i przedsiębiorstw związanych z przemysłem metalowym,
- pracownicy sektorów związanych z chemią,
- osoby pracujące w przemyśle budowniczym,
- pracownicy przemysłu lekkiego,
- osoby związane z leśnictwem,
- pracownicy działający w transporcie i łączności,
- osoby związane z gospodarką komunalną,
- rolnicy,
- pracownicy ochrony zdrowia i ochrony społecznej,
- osoby pracujące w przemyśle poligraficznym,
- pracownicy portów morskich i żeglugi powietrznej,
- osoby mające udział w pracach związanych z formowaniem szkła.
O szczególnych warunkach w miejscu pracy mówi się, gdy występują tam niekorzystne czynniki fizyczne, chemiczne bądź biologiczne. Mogą do nich należeć hałas, toksyczne substancje, bakterie i wirusy czy korzystanie z niebezpiecznych narzędzi podczas wykonywania obowiązków zawodowych.
Praca w warunkach szczególnych — przywileje pracowników
Praca w warunkach szczególnych wiąże się z pewnymi korzyściami, jakie może uzyskać wykonująca ją osoba. Należy do nich emerytura pomostowa, którą można uzyskać o 5 lat wcześniej niż w przypadku emerytury tradycyjnej, co wynika z ustawy z dnia 19 grudnia 2008 roku o emeryturach pomostowych.
Zgodnie z aktem prawnym prawo do świadczenia przysługuje osobom, które spełniają jednocześnie następujące warunki:
- urodziły się po 31 grudnia 1948 roku,
- w szczególnych warunkach pracują co najmniej 15 lat,
- osiągnęły wiek 55 lat w przypadku kobiet i 60 lat w przypadku mężczyzn, a ich okres składkowy w przypadku kobiet wynosi co najmniej 20 lat, a w przypadku mężczyzn co najmniej 25 lat,
- świadczyły pracę w szczególnych warunkach przed 1 stycznia 1999 roku w rozumieniu art. 3 ust. 1 i 3 ustawy z dnia 19 grudnia 2008 roku o emeryturach pomostowych lub art. 32 i art. 33 ustawy o emeryturach i rentach z FUS i po dniu 31 grudnia 2008 r. wykonywał pracę w szczególnych warunkach, lub o szczególnym charakterze, w rozumieniu art. 3 ust. 1 i 3 z dnia 19 grudnia 2008 roku o emeryturach pomostowych,
- mają rozwiązany stosunek pracy.
Kolejnym przywilejem przysługującym w przypadku pracy w szczególnych warunkach jest wzrost kwoty świadczenia emerytalnego lub renty inwalidzkiej. Jego wysokość jest uzależniona od indywidualnej sytuacji pracownika. Jeśli mają Państwo wątpliwości odnośnie do własnych praw i przywilejów, warto skonsultować się z prawnikami, którzy pomogą w rozwianiu wątpliwości.
Co determinuje szczególne warunki pracy?
Praca w warunkach szczególnych może wiązać się z ryzykiem przedwczesnej utraty zdrowia. Niektóre czynniki prowadzą do pojawienia się chorób i problemów o trwałym charakterze. Ryzyko często rośnie wraz z wiekiem i stażem pracownika. Zgodnie z przepisami, praca w warunkach szczególnych to:
- zadania wiążące się z dużą odpowiedzialnością,
- zadania wykonywane przez pracowników wyróżniają się zwiększoną szkodliwością dla zdrowia i znaczną uciążliwością,
- działania, które pomimo stosowania środków profilaktycznych, mogą doprowadzić do utraty zdrowia,
- czynności, które przekraczają możliwości danej osoby.
Prawo określa też wykaz stanowisk pracy w szczególnych warunkach. Na takiej liście znaleźć można m.in. górników, leśników, chemików czy pracowników zakładów energetycznych. Praca w warunkach szczególnych ma miejsce również w przemyśle drzewnym i papierniczym, budownictwie, wytwórstwie materiałów budowlanych, służbie zdrowia, firmach zajmujących się obróbką szkła, przemyśle metalowym, hutnictwie czy w gospodarce komunalnej. Branż wymienionych w wykazie jest znacznie więcej. Dzieli się on na dwie części – A i B.
Zgodnie z definicją czynniki szkodliwe mogą być determinowane przez siły natury lub procesy technologiczne. Zalicza się do nich np. obowiązki wykonywane pod ziemią, wodą czy w powietrzu, a także zadania bardzo trudne, o charakterze fizycznym, które prowadzą do dużego wydatku energetycznego na poziomie 4600 kJ u kobiet i 8600 kJ u mężczyzn.
