Pracownik ponosi odpowiedzialność materialną względem pracodawcy na zasadach określonych w Kodeksie pracy, surowsze zasady odpowiedzialności obowiązują w przypadku powierzenia mienia z obowiązkiem zwrotu lub do wyliczenia się. Czy pracownik odpowiada na tych zasadach również za auto służbowe?
PODSTAWA PRAWNA
W Dziale V Kodeksu pracy Odpowiedzialność materialna pracowników kompleksowo uregulowano zasady odpowiedzialności pracownika za szkody wyrządzone pracodawcy w toku świadczenia pracy.
Regulacje te z zasady zmierzają do ograniczenia odpowiedzialności pracownika, w szczególności zaś w odniesieniu do nieumyślnego wyrządzenia przez pracownika pracodawcy szkody.
ODPOWIEDZIALNOŚĆ ZA MIENIE POWIERZONE
Szczególnym oraz dość dotkliwym pod względem odszkodowawczym dla pracownika, zaś dla pracodawcy mającym charakter ,,gwarancyjny” jest odpowiedzialność za tzw. mienie powierzone.
Zgodnie z art. 124 Kodeksu pracy:
§ 1. Pracownik, któremu powierzono z obowiązkiem zwrotu albo do wyliczenia się:
1) pieniądze, papiery wartościowe lub kosztowności,
2) narzędzia i instrumenty lub podobne przedmioty, a także środki ochrony indywidualnej oraz odzież i obuwie robocze,
odpowiada w pełnej wysokości za szkodę powstałą w tym mieniu.
2. Pracownik odpowiada w pełnej wysokości również za szkodę w mieniu innym niż wymienione w § 1, powierzonym mu z obowiązkiem zwrotu albo do wyliczenia się.
3. Od odpowiedzialności określonej w § 1 i 2 pracownik może się uwolnić, jeżeli wykaże, że szkoda powstała z przyczyn od niego niezależnych, a w szczególności wskutek niezapewnienia przez pracodawcę warunków umożliwiających zabezpieczenie powierzonego mienia.
Istotną kwestią jest także to, że mienie musi zostać pracownikowi powierzone w sposób odpowiedni, nadto warunki powierzenia muszą umożliwiać pieczę nad tym mieniem.
Czy możliwym jest powierzenie pracownikowi jako mienie powierzone samochodu służbowego?
Jak wskazuje komentator Korus:
,,Najwięcej wątpliwości budzi zwrot “narzędzia”. Celowe zatem wydaje się odwołanie do definicji tego słowa. Zgodnie ze Słownikiem języka polskiego PWN, narzędzie to “urządzenie umożliwiające ręczne wykonania jakiejś czynności lub pracy” (zob. http://sjp.pwn.pl/haslo.php?id=2487101). Narzędziami będą więc np. urządzenia pomiarowe i diagnostyczne, wiertarki, piły. Za narzędzie można uznać również laptop, ale już samochód stanowić może co najwyżej mienie wymienione w § 2 (zob. także wyr. SN z 21.11.2006 r., II PK 69/06, OSNP 2007, Nr 23–24, poz. 351). Mienie powierzone pracownikowi nie musi być natomiast mieniem pracodawcy. Komentowany przepis nie uzależnia bowiem wskazanych w nim reguł odpowiedzialności od tego, czy powierzone pracownikowi mienie stanowi własność zatrudniającego go zakładu pracy, czy też osób trzecich (zob. uchw. SN z 21.12.1987 r., III PZP 54/87, OSNCP 1989, Nr 9, poz. 132).” (komentarz do Art. 124 KP systemu prawnego legalis red. Sobczyk 2020, wyd. 5/Korus).”
W wyroku z dnia 21.11.2006 r., II PK 69/06 SN przyjął, iż odpowiedzialność taka względem samochodu służbowego może powstać. Takie też stanowisko zajmował SN w wyroku z 24.6.2009 r., II PK 286/08, OSNP 2011, Nr 3–4, poz. 36).
Stanowisko to spotyka się z krytyką niektórych przedstawicieli doktryny prawa ze wskazaniem, iż pracownik nie może bowiem odpowiadać za ryzyko związane z prowadzeniem przedsiębiorstwa, a istotnym wymogiem odpowiedzialności za mienie powierzone jest możliwość roztoczenia pieczy nad powierzonym mieniem (zob. orz. SN z 2.3.1954 r., II CO 3/54, PiP 1954, Nr 9, s. 411; wyr. SN z 12.9.1972 r., I PR 374/71, Legalis). Argumentuje się, że używanie samochodu (a zatem uczestnictwo w ruchu drogowym) jest związane z ryzykiem wystąpienia szkody, które nie powinno być “przerzucane” na pracownika.
Czy pracownik odpowiada za kradzież samochodu?
W orzeczeniu z dnia 9 lutego 1999 r., I PKN 566/98 (OSNAPiUS 2000 nr 6, poz. 226), Sąd Najwyższy stwierdził, że kradzież mienia powierzonego pracownikowi nie może być uznana za niezależną od niego przyczynę niedoboru wówczas, gdy pracownik, zwłaszcza zatrudniony na stanowisku kierowniczym, przez swe nieroztropne zachowanie ułatwia jej dokonanie.
Natomiast nie można o przedmiotowym mówić w wypadku, gdy pojazd nie został należycie zabezpieczony przed możliwością jego utraty wskutek kradzieży poprzez wyposażenie go w najbardziej podstawowe urządzenia zabezpieczające.
Prowadzący taką działalność przedsiębiorca – pracodawca, powierzając pracownikowi mienie w postaci środka transportu z obowiązkiem zwrotu, powinien zapewnić pracownikowi warunki umożliwiające zabezpieczenie powierzonego mienia przed jego utratą w następstwie kradzieży. Ograniczenie się pracodawcy do wydania zarządzenia, nakazującego pracownikom parkowanie pojazdu wyłącznie na parkingach strzeżonych, bez wyposażenia pojazdu w zabezpieczenia w postaci np. autoalarmu i/lub blokady skrzyni biegów, które współcześnie mają charakter zabezpieczeń standardowych, nie może zostać uznane za zapewnienie przez pracodawcę warunków umożliwiających w pełni zabezpieczenie powierzonego mienia.
Czym różni się odpowiedzialność za mienie powierzone w postaci samochodu od odpowiedzialności za inne mienie powierzone tj. 1) pieniądze, papiery wartościowe lub kosztowności, 2) narzędzia i instrumenty lub podobne przedmioty, a także środki ochrony indywidualnej oraz odzież i obuwie robocze?
Zasady owej odpowiedzialności określa dodatkowo Rozporządzenie w sprawie warunków odpowiedzialności materialnej pracowników za szkodę w powierzonym mieniu.
Zgodnie z § 6 ust. 1 w/w Rozporządzenia wysokość odszkodowania za szkodę w innym mieniu powierzonym obniża się stosownie, gdy sprawowanie nadzoru nad tym mieniem jest utrudnione, a w szczególności:
1) gdy mienie znajduje się w pomieszczeniach, do których ze względu na potrzeby prawidłowej obsługi konsumentów (interesantów) mają dostęp również pracownicy innych działów albo inne osoby, a zwłaszcza w placówkach handlowych, w których nabywcy mają swobodny dostęp do towarów, oraz gdy przyjmowanie towarów odbywa się bez przerywania obsługi nabywców;
2) w magazynach, sklepach i punktach usługowych, w których praca trwa dłużej niż na jedną zmianę lub w których obsada wynosi co najmniej 5 osób.
Ponadto wysokość odszkodowania może być w wyjątkowych wypadkach obniżona, jeżeli jest to uzasadnione ze względu na zasady współżycia społecznego (§ 6 ust. 2 Rozporządzenia).
Wskazany § 6 Rozporządzenia polepsza sytuację pracownika w porównaniu z przepisami art. 124 § 3 KP o tyle, że umożliwia obniżenie należnego od pracownika odszkodowania, choćby temu nie udało się wykazać, że niedobór powstał z przyczyn od niego niezależnych, jeżeli występowały okoliczności utrudniające mu sprawowanie nadzoru nad powierzonym mieniem. Wykazanie istnienia takich okoliczności ciąży na pracowniku (art. 6 KC w zw. z art. 300 KP) – zob. wyr. SN z 2.12.1982 r. (IV PR 337/82, OSNCP 1983, Nr 7, poz. 103).
Czy pracownik odpowiada w pełni za uszkodzenie lub zniszczenie mienia?
Jak wskazano w wyroku Sądu Najwyższego – Izba Pracy i Ubezpieczeń Społecznych z dnia 15 maja 2018 r. I PK 62/17:
,,1. Odpowiedzialność odszkodowawcza pracownika, któremu mienie powierzono z obowiązkiem zwrotu albo do wyliczenia, za nieumyślne uszkodzenie tego mienia kształtuje się w granicach trzymiesięcznego wynagrodzenia za pracę (art. 119 § 1 KP) oraz w granicach rzeczywistej straty zakładu pracy (art. 115 KP).”
Tamże wskazano, iż w orzecznictwie przyjmuje się, że za zniszczenie powierzonych rzeczy pracownik ponosi odpowiedzialność na podstawie art. 114 KP. Jest to zrozumiałe, ponieważ szczególna odpowiedzialność za mienie powierzone z obowiązkiem zwrotu bądź do wyliczenia się przewidziana w art. 124 KP ma na celu ochronę pracodawcy przed szkodą wtedy, gdy następuje utrata mienia. W sytuacji, gdy szkoda w mieniu powierzonym następuje na skutek zniszczenia tego mienia, to nie ma podstaw, aby w inny sposób traktować pracownika niż na zasadach ogólnych (art. 114 – 122 KP). W rozpoznawanej sprawie decydujące okazało się kryterium sposobu wyrządzenia szkody, tj., że doszło do zniszczenia mienia, a nie do jego utraty.
Czy używanie samochodu służbowego poza pracą odpowiada na podstawie Kodeksu pracy?
W zakresie tym wypowiedział się Sąd Apelacyjny w szczecinie wskazując, że:
,,1. Samowolne użycie samochodu zakładu pracy przez pracownika-kierowcę dla własnych celów, po zrealizowaniu objętego treścią stosunku pracy zadania i udzielonego mu polecenia, określającego cel, sposób i czas używania tego samochodu, nie jest wykonywaniem obowiązków pracowniczych i wykracza poza treść wiążącego strony stosunku pracy. Za wynikłą z takiego zachowania się pracownika szkodę dla zakładu pracy odpowiada on na podstawie przepisów prawa cywilnego.” (vide, Wyrok Sądu Apelacyjnego w Szczecinie – I Wydział Cywilny z dnia 14 lutego 2013 r. I ACa 778/12).
KONTAKT Z KANCELARIĄ – PORADY PRAWNE, PROWADZENIE SPRAW SĄDOWYCH I PRZED ORGANAMI ADMINISTRACJI
Jeśli chciałbyś uzyskać poradę prawną, lub też zlecić poprowadzenie sprawy sądowej, reprezentowanie Ciebie w postępowaniu przed organami administracji, w w/w zakresie, lub w szczególności w sprawie przeciwko: ZUS, KRUS, lub Twojej jako pracownika, pracodawcy, w zakresie między innymi:
- odwołania od decyzji ZUS, w sprawie: prawa do emerytury w tym prawa do emerytury z tytułu pracy w warunkach szczególnych, o rentę z tytułu niezdolności do pracy, rentę rodzinną, rentę szkoleniową, podleganie ubezpieczeniu społecznemu, niepodleganie ubezpieczeniu społecznemu, jako pracownik, zleceniobiorca, przedsiębiorca itd., w sprawie kwalifikacji umów o dzieło, o umorzenie należności ZUS, świadczenia przedemerytalne, uzyskanie prawa do układu ratalnego, o zasiłek macierzyński, zasiłek chorobowy, inne świadczenia z ZUS, Odwołania od decyzji KRUS, itp.
- w sprawie z zakresu prawa pracy: z odwołania od wypowiedzenia umowy o pracę, odwołania od rozwiązania umowy o pracę, o wynagrodzenie za pracę, wynagrodzenie za pracę w godzinach nadliczbowych, zapłatę odprawy, zapłatę ekwiwalentu za urlop wypoczynkowy, sprostowanie świadectwa pracy, itp.
zachęcam do kontaktu, jak również zachęcam do zapoznania się z ofertą mojej Kancelarii w zakresie prowadzenia spraw: rodzinnych, spadkowych, z zakresu dochodzenia roszczeń (windykacji).
