Marynarze, którzy w okresie pracy pływali pod obcą banderą, a starają się o nabycie prawa do wcześniejszej emerytury w Polsce, mogą mieć z tym problem. Wynika on ze stanowiska ZUS co do zaliczenia okresów pracy czasu pracy wykonywanej na statkach żeglugi morskiej obcych armatorów. W poście przeczytają Państwo, jak sprawa przyznawanych przez ZUS emerytur pomostowych dla marynarzy pływających pod obcą banderą przedstawia się w orzecznictwie.
Na jakiej podstawie przyznawana jest emerytura pomostowa?
Na wstępie wyjaśnić należy, iż warunkiem skutecznego ubiegania się o emeryturę pomostową w świetle wykładni językowej art. 4 ustawy, jest legitymowanie się określonym stażem pracy w warunkach szczególnych lub w szczególnym charakterze (w rozumieniu ustawy o emeryturach pomostowych lub dotychczasowych przepisów) oraz kontynuowanie pracy w tych warunkach po wejściu w życie ustawy, a więc po dniu 1 stycznia 2009 r.
Ponadto, powyższe zasady ulegają modyfikacji na podstawie art. 49 ustawy o emeryturach pomostowych:
Według aktualnych przepisów prawo do emerytury pomostowej przysługuje również osobom, które:
1) po dniu 31 grudnia 2008 r. nie wykonywały pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze, w rozumieniu art. 3 ust. 1 i 3;
2) spełniają warunki określone w art. 4 pkt 1-5 i 7 i art. 5-12;
3) w dniu wejścia w życie ustawy miały wymagany przez przepisy, o których mowa w pkt 2, okres pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze, w rozumieniu art. 3 ust. 1 i 3.
Praca pod obcą banderą – czy jest to praca w warunkach szczególnych?
To, czy praca w żegludze morskiej pod obcą banderą jest pracą w warunkach szczególnych, precyzowane jest w orzecznictwie sądowym. W wyroku Sądu Apelacyjnego w Gdańsku – III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych, z dnia 23 sierpnia 2017 r. III AUa 569/17, który zapadł po uchyleniu wyroku w związku z wniesioną skargą kasacyjną, Sąd wskazał, że:
,,W ostatniej części okresów zatrudnienia skarżącego rozwadze należało poddać lata 1992-2008, kiedy to ubezpieczony wykonywał pracę na statkach żeglugi morskiej obcych armatorów oraz opłacał dobrowolnie składki na ubezpieczenie społeczne w kraju. Zgodnie z przedstawioną wykładnią prawa praca na statkach żeglugi morskiej jest pracą w zatrudnieniu pracowniczym. Ze swojej istoty jest to praca w szczególnych warunkach, uprawniająca do emerytury pomostowej (poz. 23 wykazu prac w szczególnych warunkach stanowiącego załącznik nr 1 do ustawy o emeryturach pomostowych). Dobrowolne ubezpieczenie społeczne z opłatą składek wypełnia warunek zaliczalności pracy za granicą do stażu, od którego zależą uprawnienia emerytalne, w tym za pracę w szczególnych warunkach, czyli na podstawie ustawy o emeryturach pomostowych.”
Natomiast zgodnie z tym, jak wskazał Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 25 czerwca 2010 r. II UK 76/10
,,W takim samym kierunku zmierza Sąd Najwyższy w uzasadnieniu wyroku z dnia 27 kwietnia 2010 r., sygn. II UK 328/09, wskazując na możliwość kwestionowania prawa do wcześniejszej emerytury przez podważenie statusu pracowniczego. Wypada jednak zweryfikować, czy w przypadku pracy świadczonej za granicą, w istocie konieczne jest potwierdzenie takiego statusu przez pracownika.
W innym wyroku – z dnia 1 czerwca 2010 r., sygn. II UK 5/10 – Sąd Najwyższy wskazuje na specyfikę zatrudnienia marynarzy jako zatrudnienia typowo pracowniczego. Zdaniem Sądu Najwyższego jedynie w przypadkach, w których z okoliczności sprawy wynika, że praca była wykonywana nieodpłatnie lub w braku pracowniczego podporządkowania, możliwe byłoby kwestionowanie prawa do wcześniejszej emerytury.”
Sąd Najwyższy zauważył, że:
,,Niezależnie od tego trafnie w uzasadnieniu zaskarżonego wyroku Sąd Apelacyjny odwołuje się do treści art. 46 ustawy z dnia 16 października 1991 r. o zatrudnieniu i bezrobociu. Norma ta w ust. 1 stanowi, że – o ile umowy międzynarodowe nie stanowią inaczej – okresy zatrudnienia obywateli polskich u pracodawców zagranicznych na podstawie umów z tymi pracodawcami traktuje się jak okresy zatrudnienia na obszarze Polski w rozumieniu przepisów o zaopatrzeniu emerytalnym pracowników i ich rodzin, o ubezpieczeniu społecznym i rodzinnym oraz świadczeniach pieniężnych z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych pod warunkiem, co wynika z ust. 2 tego przepisu, opłacania składek na ubezpieczenie społeczne w określonej wysokości. Ustawa ta obowiązywała do dnia 31 grudnia 1995 r.
Nie budzi zatem wątpliwości, że zatrudnienie do tej daty należy traktować jak zatrudnienie pracownicze na potrzeby regulacji emerytalno-rentowych, w tym jako pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze. W istocie zatem można postawić tezę, że pod rządami ustawy z dnia 16 października 1991 r. o zatrudnieniu i bezrobociu, niezależnie od podstawy zatrudnienia w podmiocie zagranicznym, ubezpieczonego, nawet dobrowolnie, należało traktować jak pracownika.”
Ubiegając się o przyznanie emerytury pomostowej należy zwrócić uwagę na okres zatrudnienia, którego zaliczenia domaga się ubezpieczony, szczególnie na to, czy sprawa dotyczy zatrudnienia po 31 grudnia 2008 r. Jak wskazał Sąd Najwyższy – Izba Pracy, Ubezpieczeń Społecznych i Spraw Publicznych w wyroku z dnia 9 marca 2017 r. II UK 10/16
,,Nie jest niezasadny zarzut naruszenia art. 2 pkt 3 ustawy o emeryturach pomostowych, gdyż nie chodzi o zatrudnienie po 31 grudnia 2008 r. (por. wyrok Sądu Najwyższego z 23 listopada 2016 r., II UK 430/15), lecz o pracę przed tą datą. W odniesieniu do tych pracowników nie obowiązuje ograniczenie zatrudnienia do obszaru Rzeczypospolitej Polskiej (art. 2 pkt 3, art. 4 pkt 6 w związku z art. 49 ustawy o emeryturach pomostowych). Wówczas wykonywanie pracy w szczególnych warunkach, uprawniające do emerytury pomostowej, z opłaconą składką na ubezpieczenie społeczne w kraju, nie wyłącza wnioskodawcy z kręgu uprawnionych do tego świadczenia.
Zgodnie z wykładnią zaprezentowaną w wyrokach Sądu Najwyższego: z dnia 27 kwietnia 2010 r. w sprawie II UK 328/2009, oraz z dnia 01 czerwca 2010 r. w sprawie II UK 5/2010, a którą Sąd odwoławczy w pełni podziela, okresy wykonywania pracy za granicą w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze na podstawie umów o pracę zawartych bezpośrednio z pracodawcami zagranicznymi, mogą być uznane za okresy zatrudnienia w rozumieniu art. 32 ust. 1, 2 i 4 ustawy emerytalnej, pod warunkiem opłacenia składek w Polsce, również na dobrowolne ubezpieczenia emerytalne i rentowe (art. 6 ust. 1 i 2 tej ustawy w związku z art. 7 pkt 3 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych), chyba że na podstawie umów o zatrudnieniu lub umów międzynarodowych pracownik został objęty ubezpieczeniem w trybie i na zasadach obowiązujących w państwie zatrudnienia lub określonych w umowach międzynarodowych (np. obowiązkiem podlegania ubezpieczeniu właściwemu dla pracowników pracodawcy zagranicznego w jego siedzibie za granicą lub w innym miejscu prowadzenia przezeń działalności).
Z tym, że wbrew zatem stanowisku organu rentowego Sąd I instancji prawidłowo wskazał, że wnioskodawca nabył prawo do emerytury pomostowej, przy czym na podstawie art. 4 ustawy o emeryturach pomostowych, ponieważ po dniu 31 grudnia 2008 r. wykonywał pracę w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze, w rozumieniu art. 3 ust. 1 i 3. Zgodnie z art. 4 pkt 5 ustawy o emeryturach pomostowych, do okresu pracy wykonywanej przed dniem 1 stycznia 1999 r. w warunkach szczególnych zalicza się także ten okres, który kwalifikowany był jako praca w warunkach szczególnych w rozumieniu art. 32 i 33 ustawy emerytalnej.”
Jak opłacanie składek wpływa na prawo do emerytury?
Jak wskazano w wyroku Sądu Apelacyjnego w Szczecinie – III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych, z dnia 19 grudnia 2018 r. III AUa 39/18
,,Z ugruntowanego już orzecznictwa wynika także, że dla uznania okresu zatrudnienia wykonywanego przed wejściem w życie ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (co bezsprzecznie ma miejsce w rozpoznawanej sprawie) za okres składkowy w rozumieniu art. 6 ust. 1 pkt 2 i art. 6 ust. 2 pkt 1 lit. a tej ustawy nie jest wymagane wykazanie przez osobę ubiegającą się o emeryturę lub rentę faktu opłacenia przez pracodawcę składek na pracownicze ubezpieczenie społeczne.
Zaznaczenia zatem wymaga, że Sąd Najwyższy w utrwalonej judykaturze przyjmuje, że okresy wykonywania pracy w szczególnych warunkach u pracodawcy zagranicznego na podstawie skierowania upoważnionej polskiej instytucji kierującej pracowników do pracy za granicą, za które nie było obowiązku opłacania składek na ubezpieczenie społeczne w Polsce, mogą być uznane za składkowe okresy ubezpieczenia na podstawie art. 6 ust. 2 pkt 1 lit. c ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, natomiast począwszy od listopada 1985 r. (por. § 6 ust. 2 uchwały nr 123 Rady Ministrów z dnia 3 września 1984 r.), okresy zatrudnienia u pracodawców zagranicznych mogą być uznane za składkowe okresy podlegania ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym w Polsce, jeżeli zostały opłacone składki – art. 6 ust. 2 pkt 1 lit. d ustawy (por. np. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 27 kwietnia 2010 r., II UK 329/09, OSNP 2011 nr 19-20, poz. 262, podobnie w wyroku z dnia 1 czerwca 2010 r., II UK 5/10, – niepublikowany – dotyczącym zaliczenia okresów pracy marynarza kierowanego do prac za granicą u armatorów zagranicznych, które zostały uznane za okresy wykonywania zatrudnienia w szczególnych warunkach).”
Orzecznictwo w przedmiotowych sprawach jest dość rozbudowane, nadto również inne kategorie prac niż praca marynarza pod obcą banderą mogą mieć wpływ na prawo do emerytury pomostowej. Podkreślenia przy tym wymaga, iż zazwyczaj ZUS owe okresy kwestionuje, zaś wykazanie spełnienia przesłanek prawa do emerytury pomostowej w postępowaniu przed Sądem Ubezpieczeń Społecznych spoczywa na odwołującym się.
Porady prawne i prowadzenie spraw o przyznanie emerytury pomostowej za pracę w warunkach szczególnych
Jeśli chcieliby Państwo uzyskać poradę prawną, lub też zlecić poprowadzenie sprawy sądowej, m.in. w związku z problemem wyegzekwowania prawa do emerytury pomostowej, zachęcam do kontaktu z Kancelarią. Mogę reprezentować Państwa w postępowaniu przed organami administracji, w w/w zakresie, czy też w sprawach przeciwko ZUS, KRUS lub pracowniczych. Są to:
- odwołania od decyzji ZUS w sprawie: prawa do emerytury, w tym prawa do emerytury z tytułu pracy w warunkach szczególnych, o rentę z tytułu niezdolności do pracy, rentę rodzinną, rentę szkoleniową, podleganie ubezpieczeniu społecznemu, niepodleganie ubezpieczeniu społecznemu, jako pracownik, zleceniobiorca, przedsiębiorca itd., w sprawie kwalifikacji umów o dzieło, o umorzenie należności ZUS, świadczenia przedemerytalne, uzyskanie prawa do układu ratalnego, o zasiłek macierzyński, zasiłek chorobowy, inne świadczenia z ZUS, odwołania od decyzji KRUS, itp.
- sprawy z zakresu prawa pracy takie jak: odwołania od wypowiedzenia umowy o pracę, odwołania od rozwiązania umowy o pracę, sprawy o wynagrodzenie za pracę, wynagrodzenie za pracę w godzinach nadliczbowych, zapłatę odprawy, zapłatę ekwiwalentu za urlop wypoczynkowy, sprostowanie świadectwa pracy, itp.
Zachęcam również do zapoznania się z ofertą mojej Kancelarii w zakresie prowadzenia spraw: rodzinnych, spadkowych, z zakresu dochodzenia roszczeń (windykacji).
