Renta z tytułu niezdolności do pracy przysługuje po spełnieniu kryteriów medycznych (czasami odmiennie ocenianych przez lekarzy orzeczników ZUS, oraz biegłych sądowych), stażowych, w szczególności zaś od poziomu posiadanych przez ubezpieczonego kwalifikacji – wszak renta z tytułu niezdolności do pracy ma w założeniu przysługiwać tym, którzy do pracy nie są zdolni. Jak Sądy oceniają poziom posiadanych kwalifikacji do pracy?
Przesłanki prawa do renty z tytułu niezdolności do pracy określa ustawa o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych.
Jak wyjaśnia ZUS na swej stronie:
- jesteś niezdolny do pracy;
- masz wymagany – odpowiedni do wieku – staż ubezpieczenia (okres składkowy i nieskładkowy):
- 1 rok – jeżeli stałeś się niezdolny do pracy zanim ukończyłeś 20 lat,
- 2 lata – jeżeli stałeś się niezdolny do pracy między 20 a 22 rokiem życia,
- 3 lata – jeżeli stałeś się niezdolny do pracy między 22 a 25 rokiem życia,
- 4 lata – jeżeli stałeś się niezdolny do pracy między 25 a 30 rokiem życia,
- 5 lat – jeżeli stałeś się niezdolny do pracy po ukończeniu 30 lat, przy czym okres ten musi przypadać w ciągu ostatnich 10 lat:
- przed dniem, w którym zgłosiłeś wniosek o rentę, lub
- przed dniem, w którym powstała Twoja niezdolność do pracy;
- Twoja niezdolność do pracy powstała w czasie okresów składkowych lub nieskładkowych wskazanych w ustawie emerytalnej, albo w ciągu 18 miesięcy od ustania tych okresów. Ten wymóg nie obowiązuje, jeśli spełnisz łącznie następujące warunki:
- jesteś całkowicie niezdolny do pracy oraz
- masz co najmniej:
- 20-letni staż ubezpieczeniowy – jeśli jesteś kobietą,
- 25-letni staż ubezpieczeniowy– jeśli jesteś mężczyzną.
Ważne! Jeśli stałeś się niezdolny do pracy po ukończeniu 30 lat, nie musisz posiadać 5 lat w 10 latach przed zgłoszeniem wniosku lub powstaniem niezdolności do pracy, jeśli jesteś całkowicie niezdolny do pacy oraz udowodniłeś:
- 25 lat składkowych – kobieta,30 lat składkowych – mężczyzna.”
Przy tym należy wskazać, że w zakresie w jakim przepisy podlegają interpretacji, interpretacje ZUS nie zawsze należy uznać za trafne, czy też wiążące w postępowaniu sądowym.
W myśl art. 12. ust. 3 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych częściowo niezdolną do pracy jest osoba, która w znacznym stopniu utraciła zdolność do pracy zgodnej z poziomem posiadanych kwalifikacji.
Jak celnie wskazuje Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 4 sierpnia 2016 r. III UK 195/15 (Izba Pracy, Ubezpieczeń Społecznych i Spraw Publicznych):
,,Zdefiniowanie pojęcia – „poziom kwalifikacji”, użytego w tym przepisie ma istotne znaczenie, bowiem stanowi podstawę do ustalania rodzajów prac, które są w zasięgu możliwości ubezpieczonego mimo stwierdzanego upośledzenia sprawności organizmu, a co za tym idzie, do ustalenia czy ograniczenie zdolności do pracy można zakwalifikować jako znaczne. O poziomie posiadanych kwalifikacji do pracy decyduje nie tylko wykształcenie lecz także uzyskana przez przyuczenie do zawodu umiejętność wykonywania specjalistycznej, kwalifikowanej pracy – także pracy fizycznej. Przyjmuje się, że niższy jest poziom kwalifikacji osób wykonujących proste prace fizyczne, niewymagające przyuczenia zawodowego niż poziom kwalifikacji osób wykonujących prace wymagające określonych specjalistycznych umiejętności nabywanych na podstawie przygotowania zawodowego – niezależnie od tego czy to przygotowanie zawodowe odbywa się na zasadzie nauki w szkole zawodowej, czy też w drodze przyuczenia do zawodu. Zatem ustalenie zachowanej zdolności do pracy (określenie stopnia utraty zdolności do pracy) musi uwzględniać możliwość wykonywania porównywalnych pod względem poziomu posiadanych kwalifikacji określonych rodzajów prac ze względu na ich cechy wspólne, umożliwiające wykorzystanie dotychczasowych kwalifikacji i umiejętności oraz prac, które ubezpieczony może wykonywać po przekwalifikowaniu zawodowym, o ile jest ono możliwe i konieczne, biorąc pod uwagę rodzaj i charakter dotychczas wykonywanej pracy, poziom wykształcenia, wiek i predyspozycje psychofizyczne – art. 13 ust. 1 pkt 2 ustawy o emeryturach i rentach (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 23 maja 2012 r., I UK 435/11).”
Sąd Najwyższy zwrócił uwagę, iż
,,Brak możliwości wykonywania pracy dotychczasowej nie jest przy tym wystarczający do stwierdzenia częściowej niezdolności do pracy w sytuacji, gdy jest możliwe podjęcie innej pracy w swoim zawodzie, bez przekwalifikowania lub przy pozytywnym rokowaniu co do możliwości przekwalifikowania zawodowego. Inaczej mówiąc, niezdolność do wykonywania pracy dotychczasowej jest warunkiem koniecznym ustalenia prawa do renty z tytułu niezdolności do pracy, ale nie jest warunkiem wystarczającym, jeżeli wiek, poziom wykształcenia i predyspozycje psychofizyczne usprawiedliwiają rokowanie, że mimo upośledzenia organizmu możliwe jest podjęcie innej pracy w tym samym zawodzie albo po przekwalifikowaniu zawodowym (por. wyroki Sądu Najwyższego: z dnia 30 listopada 2000 r., II UKN 99/00 , OSNAPiUS 2002 nr 14, poz. 340, z dnia 25 listopada 1998 r., II UKN 326/98) mającym analogiczne brzmienie jak art. 12 ust.1 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych).”
Sąd Najwyższy wskazał, że znaczenie ma nie tylko posiadane formalnie wykształcenie, lecz również określona praktyka zawodowa, istotnym jest więc czy np. osoba wykonująca proste prace fizyczne, gdy utraciła zdolność do ich wykonywania (np. do pracy murarza – choć czy są to proste czy trudne prace można polemizować) może nauczyć się wykonywać inne proste prace, i czy jest zdolna do ich wykonywania.
Jeśli chciałbyś uzyskać poradę prawną, lub też zlecić poprowadzenie sprawy sądowej, reprezentowanie Ciebie w postępowaniu przed organami administracji, w w/w zakresie, lub w szczególności w sprawie przeciwko: ZUS, KRUS, lub Twojej jako pracownika, pracodawcy, w zakresie między innymi:
- odwołania od decyzji ZUS, w sprawie: prawa do emerytury w tym prawa do emerytury z tytułu pracy w warunkach szczególnych, o rentę z tytułu niezdolności do pracy, rentę rodzinną, rentę szkoleniową, podleganie ubezpieczeniu społecznemu, niepodleganie ubezpieczeniu społecznemu, jako pracownik, zleceniobiorca, przedsiębiorca itd., w sprawie kwalifikacji umów o dzieło, o umorzenie należności ZUS, świadczenia przedemerytalne, uzyskanie prawa do układu ratalnego, o zasiłek macierzyński, zasiłek chorobowy, inne świadczenia z ZUS, Odwołania od decyzji KRUS, itp.
- w sprawie z zakresu prawa pracy: z odwołania od wypowiedzenia umowy o pracę, odwołania od rozwiązania umowy o pracę, o wynagrodzenie za pracę, wynagrodzenie za pracę w godzinach nadliczbowych, zapłatę odprawy, zapłatę ekwiwalentu za urlop wypoczynkowy, sprostowanie świadectwa pracy, itp.
zachęcam do kontaktu, jak również zachęcam do zapoznania się z ofertą mojej Kancelarii w zakresie prowadzenia spraw: rodzinnych, spadkowych, z zakresu prawa rzeczowego.
