Skrótowość tytułów zmusza mnie czasami do uproszczeń, post dotyczy bowiem kwestii uregulowania zakazu konkurencji w umowach o świadczenie usług. Kwestia odszkodowania za naruszenie zakazu konkurencji nie budzi raczej wątpliwości:) gdyż jest to standardowy zapis, w praktyce w postaci kary umownej. Natomiast niezwykle istotną kwestią z praktycznego punktu widzenia jest to czy zleceniobiorcy przysługuje wynagrodzenie za stosowanie się do takiego zakazu, lub też czy powinno…
Kwestia wynagrodzenia za powstrzymywanie się od działalności konkurencyjnej w odróżnieniu od zakazu konkurencji dla pracownika po ustaniu zatrudnienia nie jest uregulowana wprost w przepisach. Na marginesie warto wskazać, że owe umowy o zakazie konkurencji po ustaniu zatrudnienia przewidziane w przepisach kodeksu pracy są umowami cywilnoprawnymi, jednakże w części z obligatoryjnymi elementami prawe pracy przewidzianymi. Obserwując postępującą regulacją umów cywilnoprawnych w zakresie zmierzającym do zapewnienia ochrony zleceniobiorcy (vide stawka minimalna w umowach o świadczenie usług, sporządzanie zestawień czasu pracy) ustawodawca mógłby pochylić się nad regulacją dotyczącą zakazu konkurencji w umowach cywilnoprawnych, gdyż praktyka obrotu gospodarczego pokazuje, że często jednoosobowi przedsiębiorcy świadczą usługi jednemu podmiotowi, a zakaz konkurencji pozbawia ich w praktyce możliwości zarobkowania.
Należy wskazać, że postanowienie o zakazie konkurencji po zakończeniu trwania umowy bez wynagrodzenia albo z wynagrodzeniem na bardzo niskim poziomie może, zostać uznane za sprzezne z zasadami współżycia społecznego.
Jak wskazał Sąd Najwyższy w wyroku z dnia z dnia 11 września 2003 r.
III CKN 579/01 ,,Nie sposób bowiem uznać, aby pozostawało w zgodzie z zasadami współżycia społecznego zobowiązanie zleceniobiorcy do niepodejmowania działalności konkurencyjnej przez 3 lata po ustaniu umowy, bez jakiegokolwiek ekwiwalentu.”
Jednakże kluczowym słowem jest ,,może”:)
Jak wskazał Sąd Najwyższy w jednym z nowszych judykatów ,,Wprowadzenie w umowie o świadczenie usług (art. 750 KC) klauzuli konkurencyjnej bez ekwiwalentu, z zastrzeżeniem kary umownej za jej naruszenie, mimo braku symetrii, mieści się w granicach swobody kontraktowej i nie narusza właściwości tego stosunku prawnego (art. 353[1] KC).” Wyrok Sądu Najwyższego – Izba Cywilna z dnia 5 grudnia 2013 r. V CSK 30/13.
W przedmiotowym wyroku wskazano na zasadę swobody umów, która ze swej zasady przewiduje nierówne ukształtowanie sytuacji prawnej obu stron.
Powstaje więc pytanie, to można czy nie?
I na to pytanie udzielono odpowiedzi sprowadzającej się do stwierdzenia ,,zależy od okoliczności przypadku” J. Także w celu uzyskania praktycznej odpowiedzi w przedmiotowym zakresie należy zbadać całokształt okoliczności sprawy, skwantyfikować przesłanki, porównać stany faktyczne w których sądy ostatnimi czasy wydawały rozstrzygnięcia, i kierując się intuicją prawniczą oraz wiedzą wyniesioną z analizy wyroków sądów dokonać rzetelnej oceny sytuacji.
Poniżej fragment uzasadnienia wyroku SN który pozwoliłem sobie powyższej streścić:
Obiektywnie niekorzystna dla jednej strony umowa zasługuje na negatywną ocenę moralną, która prowadzi do uznania jej za sprzeczną z zasadami współżycia społecznego, jeżeli do ukształtowania stosunku umownego w sposób wyraźnie krzywdzący doszło przy wykorzystaniu przez drugą stronę silniejszej pozycji, a więc pod presją faktycznej przewagi kontrahenta. Ocena postanowień umownych pod kątem ewentualnej sprzeczności z zasadami współżycia społecznego, zakładająca możliwość naruszenia autonomii woli stron, pozostaje w ścisłym związku z całokształtem okoliczności sprawy, które mogą wyznaczyć kierunek rozstrzygnięcia w sytuacji wyjątkowej, uzasadniającej zastosowanie art. 58 § 2 KC; wszystkie te elementy wymagają rozważenia, odzwierciedlonego w uzasadnieniu wyroku. (Wyrok Sądu Najwyższego – Izba Cywilna z dnia 19 listopada 2015 r. IV CSK 804/14)
W przypadku, gdybyś potrzebował porady prawnej w w/w lub też innym zakresie, w szczególności w sprawie z zakresu prawa pracy, prawa ubezpieczeń społecznych, zachęcam do kontaktu.
