Sąd Okręgowy w Szczecinie VI Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych wyrokiem z dnia 8.12.2020 r., sygn. akt: VI U 1650/19 zmienił na korzyść moich klientek decyzję ZUS, w której stwierdzono, że są one odpowiedzialne za zobowiązania składkowe w kwocie 65 132 zł. Zobowiązania te należały do płatnika będącego spadkodawcą klientek. Na czym oparł się Sąd, wydając rozstrzygnięcie w sprawie, o tym w niniejszym poście…
Podstawa prawna
Zgodnie z przepisami ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych spadkobiercy ponoszą odpowiedzialność za zobowiązania składkowe spadkodawcy. Podstawę prawną w tym zakresie stanowią art. 31 i 32 w/w ustawy, które na pierwszy rzut oka są dość trudne do zrozumienia przez przeciętnego obywatela.
Treść przepisów brzmią:
Art. 31 Do należności z tytułu składek stosuje się odpowiednio: art. 7a, art. 12, art. 26, art. 29 § 1 i 2, art. 33-33b, art. 38a, art. 51 § 1, art. 55, art. 59 § 1 pkt 1, 3, 4, 8 i 9, art. 60 § 1, art. 61 § 1, art. 62 § 1, 3 i 5, art. 62b § 1 pkt 2 i § 3, art. 72 § 1 pkt 1 i 4 i § 2, art. 73 § 1 pkt 1 i 5, art. 77b § 1 i 2, art. 91, art. 93, art. 93a-93c, art. 93e, art. 94, art. 97 § 1 i 1a, art. 97a § 1-3, art. 98 § 1 i § 2 pkt 1, 2, 5 i 7, art. 100, art. 101, art. 105 § 1 i 2, art. 106 § 1-3, art. 107 § 1, 1a, § 2 pkt 2 i 4 i § 3, art. 108 § 1, 3 i 4, art. 109 § 1 w zakresie art. 29, art. 109 § 2 pkt 1, art. 110 § 1, § 2 pkt 2 i § 3, art. 111 § 1-4 i § 5 pkt 1, art. 112 § 1-5, art. 112b-114, art. 115-117, art. 117d, art. 118 § 1 oraz art. 119 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. – Ordynacja podatkowa.
Art. 32 Do składek na Fundusz Pracy, Fundusz Solidarnościowy, Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych i Fundusz Emerytur Pomostowych oraz na ubezpieczenie zdrowotne w zakresie: ich poboru, egzekucji, wymierzania odsetek za zwłokę i dodatkowej opłaty, przepisów karnych, dokonywania zabezpieczeń na wszystkich nieruchomościach, ruchomościach i prawach zbywalnych dłużnika, odpowiedzialności osób trzecich i spadkobierców oraz stosowania ulg i umorzeń stosuje się odpowiednio przepisy dotyczące składek na ubezpieczenia społeczne.
Co wynika z powyższych przepisów?
Z przedmiotowych przepisów wynika w szczególności to, że przewidziane w przepisach prawa podatkowego majątkowe prawa i obowiązki spadkodawcy przejmują jego spadkobiercy w rozumieniu prawa cywilnego (art. 97 § 1 Ordynacji podatkowej).
Zgodnie z art. 26 ustawy Ordynacja podatnik odpowiada całym swoim majątkiem za wynikające ze zobowiązań podatkowych opłaty.
Zgodnie z art. 29 § 1 i 2 Ordynacji podatkowej stanowiącym, że w przypadku osób pozostających w związku małżeńskim, odpowiedzialność, o której mowa w art. 26, obejmuje majątek odrębny podatnika oraz majątek wspólny podatnika i jego małżonka/małżonki, a skutki prawne ograniczenia, zniesienia, wyłączenia lub ustania wspólności majątkowej nie odnoszą się do zobowiązań podatkowych powstałych przed dniem:
- zawarcia umowy o ograniczeniu lub wyłączeniu ustawowej wspólności majątkowej;
- zniesienia wspólności majątkowej prawomocnym orzeczeniem sądu;
- ustania wspólności majątkowej w przypadku ubezwłasnowolnienia małżonka;
- uprawomocnienia się orzeczenia sądu o separacji.
Natomiast odpowiedzialność majątkiem wspólnym nie dotyczy przy tym tych zobowiązań składkowych jednego z małżonków, które powstały przed zawarciem związku małżeńskiego. Przepis art. 29 § 1 OrdPod w zw. z art. 31 SysUbSpołU przyjmuje bowiem, że odpowiedzialność za wynikające ze zobowiązań składkowych składki osób pozostających w związku małżeńskim obejmuje majątek odrębny (osobisty według przepisów KRO) płatnika oraz majątek wspólny małżonków. Współmałżonek odpowiadający za zaległość składkową małżonka nie może być więc utożsamiany z płatnikiem. Jego zobowiązanie wynika z długu małżonka – płatnika i ograniczone jest do odpowiedzialności z majątku wspólnego.
Co zrobić w przypadku wystąpienia długów spadkodawcy względem ZUS?
W przypadku wystąpienia długów spadkodawcy względem ZUS, w pierwszej kolejności spadkobiercy powinni rozważyć, czy nie warto odrzucić spadku. Jest to zasadne w sytuacji, gdy długi przewyższają wartość majątku spadkodawcy.
Jak przedstawia się odpowiedzialność spadkobierców za długi?
Zgodnie z art. 98 par. 1 ustawy Ordynacji podatkowej spadkobiercy przejmują odpowiedzialność za zobowiązania podatkowe spadkodawcy na podstawie przepisów Kodeksu cywilnego o przyjęciu i odrzuceniu spadku oraz o odpowiedzialności za długi spadkowe. Zgodnie z art. 98 § 2 pkt 1 i 2 w/w ustawy przepis § 1 stosuje się również do odpowiedzialności spadkobierców za zaległości podatkowe (tj. podatki niezapłacone w terminie płatności, odsetki za zwłokę od zaległości podatkowych spadkodawcy).
W jakim okresie niewypłacalności spadkodawcy zaległości uznawane są za dług spadkobierców?
Odpowiedzialność spadkodawców m.in. za zobowiązania wobec ZUS ocenia się według stanu prawnego na dzień otwarcia i nabycia spadku, czyli na dzień śmierci spadkodawcy. Natomiast na zakres odpowiedzialności za długi spadkowe w sposób bezpośredni rzutuje sposób przyjęcia spadku.
W jakim zakresie za długi spadkodawcy odpowiadają jego spadkobiercy?
Do chwili przyjęcia spadku spadkobierca ponosi odpowiedzialność za długi spadkowe tylko ze spadku.
Od chwili przyjęcia spadku ponosi odpowiedzialność za te długi również z całego swego majątku (art. 1030 KC).
Do chwili działu spadku spadkobiercy ponoszą solidarną odpowiedzialność za długi spadkowe.
Od chwili działu spadku spadkobiercy ponoszą odpowiedzialność za długi spadkowe w stosunku do wielkości udziałów (art. 1034 KC). W razie prostego przyjęcia spadku spadkobierca ponosi odpowiedzialność za długi spadkowe bez ograniczenia (art. 1031 § 1 KC). W razie przyjęcia spadku z dobrodziejstwem inwentarza spadkobierca ponosi odpowiedzialność za długi spadkowe tylko do wartości ustalonego w inwentarzu stanu czynnego spadku. Powyższe ograniczenie odpowiedzialności odpada, jeżeli spadkobierca podstępnie nie podał do inwentarza przedmiotów należących do spadku albo podał do inwentarza nieistniejące długi (art. 1031 § 2 KC).
Jak odrzucenie spadku wpływa na odpowiedzialność spadkobierców?
Spadkobierca, który spadek odrzucił, zostaje wyłączony od dziedziczenia, tak jakby nie dożył otwarcia spadku (art. 1020 KC). Przedmiotowe wpływa na brak jego odpowiedzialności za zaległe zobowiązania spadkodawcy, także te wobec ZUS-u.
Za co odpowiada spadkobierca?
Przedmiotem odpowiedzialności osób trzecich są zaległości składkowe płatnika, a więc wyłącznie zobowiązania, których termin płatności – wyznaczony w przewidziany przepisami prawa sposób – upłynął. Zakres przedmiotowy odpowiedzialności bezwzględnie ograniczony jest zakresem odpowiedzialności podatnika (płatnika). Wygaśnięcie zobowiązania tego podmiotu automatycznie powoduje wygaśnięcie odpowiedzialności osoby trzeciej.
CEIDG a domniemanie prowadzenia działalności gospodarczej
Kwestia braku wyrejestrowania przedsiębiorcy ze składek na ubezpieczenia społeczne jest wysoce problematyczna, gdyż w świetle wpisów w CEIDG domniemuje się, że przedsiębiorca działalność gospodarczą prowadzi lub prowadził. Osoby zainteresowane tym tematem zachęcam do zapoznania się również z poniższym postem:
ZUS dochodzi składek, gdy nie wyrejestrowałeś działalności?
W sprawie rozpatrywanej przez Sąd kwestią istotną było to, czy zobowiązania spadkodawcy tytułem składek faktycznie istniały. Organ przyjął bowiem, iż w świetle zarejestrowania przez spadkodawcę działalności gospodarczej i nie regulowania przez niego składek zobowiązania te istniały.
Na kim spoczywa ciężar dowodu?
Podkreślenia wymaga, że to na zobowiązanych do zapłaty spadkobiercach spoczywa ciężar wykazania, że nie ponoszą oni odpowiedzialności za zobowiązania spadkodawcy.
W sprawie istotnym było wykazanie tego, iż pomimo zarejestrowania działalności gospodarczej spadkobierca z obiektywnych przyczyn tej działalności nie mógł prowadzić. Wykazanie owych przyczyn leżało oczywiście po stronie zobowiązanych, ZUS ograniczył się do oparcia swej decyzji na podstawie treści wpisu do CEIDG.
W przedmiotowej sprawie po przeprowadzeniu dowodów z zeznań świadków oraz dokumentów Sąd uznał, że spadkodawca nie był w stanie prowadzić działalności gospodarczej ze względu na stan zdrowia.
Powyższe stało się podstawą do zmiany zaskarżonej decyzji ZUS, od której zostało wniesione odwołanie do Sądu Ubezpieczeń Społecznych.
Porady i obsługa prawna spraw związanych z odpowiedzialnością za długi spadkowe
Jako prawnik specjalizuję się m.in. w sprawach spadkowych mających związek z przejęciem przez spadkobierców zobowiązań spadkodawcy-płatnika wobec ZUS-u. Udzielam porad prawnych i reprezentuję klientów w sprawach wymagających wyjaśnienia przed organami administracyjnymi, a także w sprawach przeciwko ZUS, KRUS, z zakresu prawa pracy. Poza powyższym są to m.in.:
- odwołania od decyzji ZUS dotyczące: prawa do emerytury, w tym prawa do emerytury z tytułu pracy w warunkach szczególnych, o rentę z tytułu niezdolności do pracy, o rentę rodzinną, o rentę szkoleniową, podlegania ubezpieczeniu społecznemu, niepodlegania ubezpieczeniu społecznemu (jako pracownik, zleceniobiorca, przedsiębiorca itd.), w sprawie kwalifikacji umów o dzieło, o umorzenie należności ZUS, świadczenia przedemerytalne, uzyskanie prawa do układu ratalnego, o zasiłek macierzyński, zasiłek chorobowy oraz inne świadczenia z ZUS,
- odwołania od decyzji KRUS, itp.
- sprawy z zakresu prawa pracy: odwołania od wypowiedzenia umowy o pracę, odwołania od rozwiązania umowy o pracę, sprawy o wynagrodzenie za pracę, wynagrodzenie za pracę w godzinach nadliczbowych, zapłatę odprawy, zapłatę ekwiwalentu za urlop wypoczynkowy, sprawy o sprostowanie świadectwa pracy, itp.
Jeśli znaleźli się Państwo w sytuacji wymagającej porady lub pełnej obsługi prawnej, zapraszam do kontaktu z Kancelarią. Zachęcam także do zapoznania się z ofertą mojej Kancelarii w zakresie prowadzenia spraw: rodzinnych, spadkowych, z zakresu dochodzenia roszczeń (windykacji).
