Wyrokiem z dnia 18.09.2019 r. Sąd Okręgowy w Szczecinie (sygn. akt: VI U 283/19) zmienił w związku z odwołaniem od decyzji ZUS na korzyść mojej klientki decyzję w sprawie zaległości składkowych. Jedną z kwestii prawnych rozpatrywanych przez Sąd było przerwanie przedawnienia składek ZUS. Podkreślenia wymaga, że sam upływ czasu nie wystarczy, konieczne jest, by nie nastąpiły czynności przerywające lub zawieszające przedawnienie należności.
Składki ZUS nie przedawnią się mimo upływu czasu?
Pomimo upływu czasu składki ZUS mogą się nie przedawnić, gdyż przepisy przewidują zarówno przerwanie, jak i zawieszenie terminu przedawnienia. Poniżej podaję przedmiotowe przypadki z przytoczeniem przepisów.
Należy wskazać, iż zgodnie z ustawą o systemie ubezpieczeń społecznych (dalej też jako: ustawa systemowa), zawieszenie i przedawnienie występują w poniższych sytuacjach:
- Brak przedawnienia w związku z zabezpieczeniem roszczenia hipoteką lub zastawem
Art. 24 ust. 5. Nie ulegają przedawnieniu należności z tytułu składek zabezpieczone hipoteką lub zastawem, jednakże po upływie terminu przedawnienia należności te mogą być egzekwowane tylko z przedmiotu hipoteki lub zastawu do wysokości zaległych składek i odsetek za zwłokę liczonych do dnia przedawnienia.
Zawieszenie biegu terminu przedawnienia:
- na czas trwania układu ratalnego
art. 24 ust. 5a. Bieg terminu przedawnienia nie rozpoczyna się, a rozpoczęty ulega zawieszeniu od dnia zawarcia umowy, o której mowa w art. 29 ust. 1a, do dnia terminu płatności odroczonej należności z tytułu składek lub ostatniej raty.
- na czas czynności zmierzających do wyegzekwowania należności z tytułu składek, o której dłużnik został zawiadomiony
art. 24 ust. 5b. Bieg terminu przedawnienia zostaje zawieszony od dnia podjęcia pierwszej czynności zmierzającej do wyegzekwowania należności z tytułu składek, o której dłużnik został zawiadomiony, do dnia zakończenia postępowania egzekucyjnego.
- w związku z koniecznością rozstrzygnięcia
art. 24 ust. 5e. Bieg terminu przedawnienia zawiesza się, jeżeli wydanie decyzji jest uzależnione od rozstrzygnięcia zagadnienia wstępnego przez inny organ lub sąd. Zawieszenie biegu terminu przedawnienia trwa do dnia, w którym decyzja innego organu stała się ostateczna lub orzeczenie sądu uprawomocniło się, nie dłużej jednak niż przez 2 lata.
- w związku z wydaniem przez ZUS decyzji ustalającej obowiązek podlegania ubezpieczeniom społecznym.
art. 24 ust. 5f. W przypadku wydania przez Zakład decyzji ustalającej obowiązek podlegania ubezpieczeniom społecznym, podstawę wymiaru składek lub obowiązek opłacania składek na te ubezpieczenia, bieg terminu przedawnienia ulega zawieszeniu od dnia wszczęcia postępowania do dnia, w którym decyzja stała się prawomocna.
- Zawieszenie na czas od śmierci spadkodawcy do dnia uprawomocnienia się postanowienia sądu o stwierdzenia nabycia spadku albo zarejestrowania aktu poświadczenia dziedziczenia
art. 24 ust. 6. Bieg terminu przedawnienia, o którym mowa w ust. 4, ulega zawieszeniu od dnia śmierci spadkodawcy do dnia uprawomocnienia się postanowienia sądu o stwierdzeniu nabycia spadku albo zarejestrowania aktu poświadczenia dziedziczenia, nie dłużej jednak niż do dnia, w którym upłynęły 2 lata od śmierci spadkodawcy.
- przerwanie biegu przedawnienia w związku z ogłoszeniem upadłości
art. 24 ust. 5c. Bieg terminu przedawnienia przerywa ogłoszenie upadłości. Po przerwaniu bieg terminu przedawnienia rozpoczyna się na nowo od dnia następującego po dniu uprawomocnienia się postanowienia o ukończeniu postępowania upadłościowego lub jego umorzeniu.
WAŻNE:
Przedawnienie należności z tytułu składek wynikających z decyzji o odpowiedzialności osoby trzeciej lub następcy prawnego następuje po upływie 5 lat, licząc od końca roku kalendarzowego, w którym decyzja została wydana.
Okresy zawieszenia biegu przedawnienia są wyłączane z okresu przedawnienia, a po ich zakończeniu liczy się okres przedawnienia, uwzględniając jego część przypadającą przed zawieszeniem. Natomiast po przerwaniu biegu terminu przedawnienia jest on liczony na nowo.
Wydanie decyzji ustalającej obowiązek podlegania ubezpieczeniom społecznym a przerwanie biegu przedawnienia
Jak celnie wskazał Sąd Okręgowy w Szczecinie VI Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych (wyrokiem z dnia 18.09.2019 r. Sąd Okręgowy w Szczecinie,sygn. akt: VI U 283/19):
Przepis ust. 5f, na który powołuje się pełnomocnik organu rentowego w piśmie procesowym z dnia 17 kwietnia 2019 r., stanowi, że w przypadku wydania przez Zakład decyzji ustalającej obowiązek podlegania ubezpieczeniom społecznym, podstawę wymiaru składek lub obowiązek opłacania składek na te ubezpieczenia, bieg terminu przedawnienia ulega zawieszeniu od dnia wszczęcia postępowania do dnia, w którym decyzja stała się prawomocna. Jednakże w sprawie nie została wydana żadna z decyzji wymienionych w tym przepisie bowiem zarówno obowiązek podlegania ubezpieczeniom społecznym, jak i podstawa wymiaru składek na te ubezpieczenia, czy też obowiązek opłacania składek na te ubezpieczenia wynika z treści deklaracji składanych dobrowolnie przez płatnika składek nie zaś z zaskarżonej decyzji.
Podkreślić należy, że zaskarżona decyzja określa stan zadłużenia płatnika składek, stanowiącą o zobowiązaniu płatnika do ich zapłaty w wysokości wynikającej ze stanu jej konta prowadzonego w ZUS. Tego rodzaju decyzja należy do kategorii czynności organu rentowego zmierzających do wyegzekwowania należności z tytułu składek. Związaną z tą czynnością kwestię zawieszenia biegu przedawnienia reguluje przepis art. 24 ust. 5 b stanowiący, że bieg terminu przedawnienia zostaje zawieszony od dnia podjęcia pierwszej czynności zmierzającej do wyegzekwowania należności z tytułu składek, o której dłużnik został zawiadomiony, do dnia zakończenia postępowania egzekucyjnego.
W niniejszej sprawie trudno zgodzić się z organem rentowym, jakoby zmierzanie do wyegzekwowania należności z tytułu składek, w postaci wszczęcia postępowania w sprawie określenia wysokości należności za ubezpieczenia społeczne, ubezpieczenie zdrowotne, FP i FGŚP, o której skarżąca została zawiadomiona pismem z dnia, spowodowało skuteczne zawieszenie terminu przedawnienia nieopłaconych składek na ubezpieczenie zdrowotne.
Czynność zmierzająca do wyegzekwowania należności z tytułu składek, o której dłużnik został zawiadomiony
Zwrotne potwierdzenie odbioru przesyłki, z którego wynika, że zobowiązany osobiście odebrał tytuły wykonawcze, jest wystarczające do wykazania, że doszło do zawieszenia biegu przedawnienia zgodnie z przepisem art. 24 ust. 5b ustawy z dnia 13 października 1998 r. ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych (t.j. Dz.U. z 2009 r. Nr 205, poz. 1585 ze zm.). (vide, Wyrok Sądu Apelacyjnego w Łodzi – III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych z dnia 30 lipca 2013 r. III AUa 1564/12).
Zdarzeniem, które powoduje zawieszenie biegu terminu przedawnienia, jest doręczenie odpisów tytułów wykonawczych. Zgodnie bowiem z treścią art. 26 § 1 ustawy z dnia 17 czerwca 1966 r. o postępowaniu egzekucyjnym w administracji (t.j. Dz. U. z 2005 r. Nr 229, poz. 1954 ze zm.) wszczęcie egzekucji administracyjnej następuje z chwilą doręczenia zobowiązanemu odpisu tytułu wykonawczego lub doręczenia dłużnikowi zajętej wierzytelności zawiadomienia o zajęciu wierzytelności lub innego prawa majątkowego, jeżeli to doręczenie nastąpiło przed doręczeniem zobowiązanemu odpisu tytułu wykonawczego. (Wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego siedziba w Kielcach z dnia 19 stycznia 2012 r. I SA/Ke 530/11).
Doręczenie upomnienia jest pierwszą czynnością zmierzającą do wyegzekwowania należności z tytułu składek, o której dłużnik został zawiadomiony w rozumieniu art. 24 ust. 5b ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (t.j. Dz.U. z 2009 r. Nr 205, poz. 1585 ze zm.). (Wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego siedziba w Poznaniu z dnia 14 lipca 2011 r. I SA/Po 829/10).
Samo wydanie przez Zakład Ubezpieczeń Społecznych decyzji określającej wymiar zobowiązania z tytułu nieopłaconych składek nie stanowi „pierwszej czynności zmierzającej do wyegzekwowania należności z tytułu składek”, o której mowa w art. 24 ust. 5b ustawy z 13.10.1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych. Wyrok Sądu Apelacyjnego w Katowicach z dnia 1 kwietnia 2010 r. III AUa 2824/09).
Jak wskazał Sąd, treść powyższego przepisu w brzmieniu obowiązującym od dnia 1.07.2004 r. (art. 24 ust. 5b ustawy z 13.10.1998 roku o systemie ubezpieczeń społecznych – przyp. W. Bzibziak.) nie pozostawia wątpliwości, że chodzi o czynności podjęte w ramach wszczętego postępowania egzekucyjnego. Wskazuje na to dodany do treści przepisu zwrot, z którego wynika, że zawieszenie biegu przedawnienia trwa aż do dnia zakończenia postępowania egzekucyjnego.
Za powyższym rozumieniem użytego w cytowanym przepisie zwrotu „pierwszej czynności zmierzającej do wyegzekwowania należności z tyt. składek” przemawia również treść art. 24 ust. 5b w brzemieniu obowiązującym do dnia 1.07.2004 r., w którym wyraźnie wskazano, że bieg terminu przedawnienia zostaje zawieszony od dnia wszczęcia do dnia zakończenia postępowania egzekucyjnego oraz postępowania przed sądem.
Wyrok Sądu Okręgowego w Poznaniu
,,W niniejszej sprawie doszło jednak do zawieszenia biegu przedawnienia. Jednak nie – jak wskazuje odwołująca – na podstawie art. 24 ust. 5b ustawy systemowej, ale na podstawie ustępu 5f ww. artykułu 24 tejże ustawy. W myśl tego ostatniego przepisu, w przypadku wydania przez Zakład decyzji ustalającej obowiązek podlegania ubezpieczeniom społecznym, podstawę wymiaru składek lub obowiązek opłacania składek na te ubezpieczenia, bieg terminu przedawnienia ulega zawieszeniu od dnia wszczęcia postępowania do dnia, w którym decyzja stała się prawomocna. Innymi słowy, wydanie decyzji określającej obowiązek opłacenia składek rozpoczyna zawieszenie biegu terminu przedawnienia składek objętych tą decyzją i stan ten kończy się z dniem jej uprawomocnienia. Powyższe stanowisko znajduje odzwierciedlenie w orzecznictwie sądów powszechnych. I tak, m.in. Sąd Apelacyjny w Szczecinie w S. w wyroku z dnia 19 września 2017 r. (III AUa 47/17, LEX nr 2379135) wskazał, że stosownie do treści art. 24 ust. 5f u.s.u.s., wydanie przez organ rentowy decyzji ustalającej podstawę wymiaru składek lub obowiązek ich opłacenia rozpoczyna zawieszenie biegu terminu przedawnienia składek objętych tą decyzją i stan ten kończy się z dniem jej uprawomocnienia. Sąd ubezpieczeń społecznych może więc stwierdzić przedawnienie składek tylko wtedy, jeśli nastąpiło ono przed wydaniem decyzji wszczynającej postępowanie o ustalenie podstawy wymiaru składek lub obowiązku ich opłacenia. Tożsame stanowisko zajął m.in. Sąd Najwyższy w wyroku w wyrok z dnia 29 maja 2013 r., I UK 613/12, OSNP 2014/3/44, Sąd Apelacyjny w Gdańsku w wyroku z dnia 4 marca 2015 r., III AUa 1607/14 oraz Sąd Apelacyjny w Białymstoku w wyroku z dnia 1 lipca 2014 r., III AUa 142/14.” Wyrok Sądu Okręgowego w Poznaniu z dnia 19 marca 2018 r. VII U 133/18”.
Brak przedawnienia w związku z zabezpieczeniem roszczenia hipoteką lub zastawem
Literalna treść przepisu w świetle norm Konstytucyjnych nie jest adekwatna do tej faktycznej. Innymi słowy, należności objęte hipoteką lub zastawem mogą się przedawniać.
W tym zakresie warto przytoczyć wyrok Sądu Apelacyjnego w Szczecinie z dnia 2 kwietnia 2019 r. III AUa 450/18.
Nie ulega wątpliwości, że w prawie ubezpieczeń społecznych kwestia przedawnienia należności z tytułu składek zabezpieczonych hipoteką regulowana jest treścią art. 24 ust. 5 ustawy systemowej. W myśl tego przepisu nie ulegają przedawnieniu należności z tytułu składek zabezpieczone hipoteką lub zastawem, jednakże po upływie terminu przedawnienia należności te mogą być egzekwowane tylko z przedmiotu hipoteki lub zastawu do wysokości zaległych składek i odsetek za zwłokę liczonych do dnia przedawnienia. Tak samo brzmiący art. 70 § 6 o.p. został uznany za niezgodny z Konstytucją, z powołaniem art. 64 ust. 2 Konstytucji, tj. przepisu wyrażającego ochronę prawa własności, wyrokiem Trybunału Konstytucyjnego z dnia 8 października 2013 r., w sprawie SK 40/12.
Nie ma przeszkód, aby ustalić, że należności z tytułu składek zabezpieczone hipoteką uległy przedawnieniu. Na takim samym stanowisku stoi też Sąd Apelacyjny w Katowicach, który w wyroku z dnia 29 września 2015 r. (III AUa 2392/13) uznał, że ustanowienie hipoteki przymusowej na nieruchomości nie wyklucza przedawnienia zobowiązania zabezpieczonego hipoteką, co oznacza, że termin przedawnienia należności składkowych biegnie na zasadach ogólnych oraz że przepis art. 24 ust. 5 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (t.j. Dz. U. z 2015 r. poz. 121) należy ocenić jako niezgodny z art. 64 ust. 2 Konstytucji RP, co skutkuje niemożnością jego zastosowania. Art. 24 ust. 5 różnicuje sytuację płatników dotyczącą możliwości przedawnienia składek z uwagi na ustanowienie hipoteki jako zabezpieczenia zaległości składkowych. Z chwilą ustanowienia takiej hipoteki następuje wyłączenie możliwości przedawnienia zobowiązań składkowych, a to oznacza, że będą one mogły być egzekwowane przez nieograniczony czas. (…) Taka sytuacja narusza wprost art. 84 Konstytucji przewidujący, że “każdy jest obowiązany do ponoszenia ciężarów i świadczeń publicznych, w tym podatków, określonych w ustawie”, jak i art. 64 ust. 2 Konstytucji, zgodnie z którym “własność, inne prawa majątkowe oraz prawo dziedziczenia podlegają równej dla wszystkich ochronie prawnej (por. wyrok Sądu Apelacyjnego w Katowicach z dnia 29 września 2015 r., sygn. akt III AUa 2392/13).
Termin przedawnienia składek ZUS.
Tytułem wstępu należy wskazać, iż do końca 2011 roku obowiązywał okres przedawnienia składek ZUS wynoszący 10 lat.
Od dnia 1 stycznia 2012 r. okres przedawnienia ponownie wynosi 5 lat, licząc od dnia, w którym składki stały się wymagalne.
Z tym zastrzeżeniem, że jeśli składki stały się wymagalne przed dniem 1 stycznia 2012 r., 5-letni bieg przedawnienia zaczyna się od dnia 1 stycznia 2012 r., chyba że składki wymagalne przed dniem 1 stycznia 2012 r., zgodnie z uprzednim 10-letnim terminem przedawnienia, przedawniłyby się wcześniej. W takim przypadku stosuje się ,,stary” termin przedawnienia.
Każda sytuacja jest inna. Z tego powodu tak ważne jest indywidualne podejście prawnika. Zatrudnienie specjalisty może przyczynić się do zwiększenia szansy na uzyskanie pozytywnego wyniku postępowania.
Zobacz też:
Z dniem 1.01.2017 r. pierwsze przedawnienia składek ZUS wg nowych zasad – strzeż się Przedsiębiorco!
Z dniem 1.01.2017 r. pierwsze przedawnienia składek ZUS wg nowych zasad – strzeż się Przedsiębiorco!
Zainteresowanych zachęcam także do zapoznania się z postem:
